Czekamy na wytyczne i środki finansowe na modernizację i budowę schronów

Obowiązująca od 1 stycznia ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej umożliwia powstanie systemu ochrony ludności, który w razie wojny może się przekształcić w obronę cywilną. Według założeń na realizację nowych rozwiązań Polska będzie przeznaczać rocznie nie mniej niż 0,3 proc. PKB, czyli około 10 mld zł. Pieniądze mają finansować m.in. remonty i budowę schronów. Pierwszy krok to inwentaryzacja już istniejących obiektów zbiorowej ochrony. Ich stan oceniają straż pożarna i nadzór budowlany.

"Podjęliśmy szereg działań, nie czekając na akty wykonawcze, na ustawę, która weszła nie tak dawno. Po przyjściu do urzędu sprawdziłem, jak wyglądają zasoby, jak wyglądają pomieszczenia, które powinniśmy przeznaczyć do tych celów. Zaplanowaliśmy remonty, doposażenie i wszelkie działania, które zmierzają do tego, żeby ludność mogła czuć się bezpiecznie" – przekazał podczas szkolenia starostów z obrony cywilnej starosta bełchatowski Jacek Zatorski.

Wyjaśnił, że choć schronów jest bardzo mało, a w niektórych miejscowościach nie ma ich w ogóle, to są tak zwane pomieszczenia ochronne, gdzie ludność może się czasowo chronić. "Trzeba rozpocząć pracę, rząd to wie, my też to wiemy, nad tym, żeby tych pomieszczeń było coraz więcej, żeby oprócz nich powstawały także schrony" - stwierdził.

Jakie to pomieszczenia? Na pewno piwnice w blokach, parkingi podziemne w galeriach handlowych. Takich miejsc w powiecie bełchatowskim jest kilkaset, ale nie wszystkie będą się do tego nadawały. "Wydawane są rozporządzenia do ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej. Na podstawie tych aktów prawnych będziemy podejmować działanie" – zapewnił Zatorski.

Ale budowa i modernizacja schronów to nie tylko rozporządzenia, ale również nakłady finansowe. Pewną pomocą może okazać się Fundusz Bezpieczeństwa i Obronności w ramach KPO, którego celem jest wzmocnienie zdolności obronnych i bezpieczeństwa Polski. Część z ok. 26 mld zł może zostać skierowana właśnie na wsparcie samorządów w budowie schronów. Uruchomienie FBiO planowane jest na III kwartał 2025 r.

Starosta łęczycki i członek Zarządu Związku Powiatów Polskich Janusz Mielczarek przekazał, że w jego powiecie nie ma dużo schronów. "Będziemy myśleć o tym, żeby np. w okolicy szpitala wybudować miejsce schronienia, takie, gdzie ewentualnie można by było w sposób bezpieczny ewakuować szpital i chorych. W tej chwili powstaje fundusz obrony narodowej i chcielibyśmy do niego aplikować" - wyjaśnił.

Na razie powiat analizuje, jakie ma możliwości pozyskania pieniędzy z funduszu.

Mielczarek dopytywany, na jakim etapie jest powiat, jeżeli chodzi o zgłaszanie obiektów zbiorowej ochrony, odpowiedział, że tak naprawdę startuje od zera. "Obiekty, które były do tej pory, przez kilkadziesiąt lat były nieeksploatowane, nieserwisowane. Dlatego ich przydatność jest niezbadana albo zerowa i lepiej przyjąć, że jest zerowa" – zaznaczył.

Wyjaśnił, że pierwsza inwentaryzacja wypadła mało optymistycznie. Jednak kolejna, prowadzona przez PSP i inspektora nadzoru budowlanego, ma ponownie przyjrzeć się tym obiektom. Kilka z nich, mimo że dzisiaj nie spełniają wymogów, może dość szybko zostać do nich dostosowane.

Krzysztof Baranowski, starosta lipnowski, który jest również doradcą ministra obrony narodowej do spraw współpracy z samorządem terytorialnym, podjął już pierwsze działania modernizacyjne i budowlane.

W Lipnie 7 maja ma zostać otwarty wyremontowany budynek powiatowego Wydziału Zarządzania Kryzysowego i Spraw Obywatelskich, przygotowany do pracy przez 24 godziny na dobę. Na etapie projektowanie jest schron przy tym wydziale. Baranowski pozyskał także działkę od wojewody kujawsko-pomorskiego, na której zostanie wybudowany schron dla cywili. Jednak, by zacząć jego budowę, konieczne są rozporządzenia wykonawcze do ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej.

"Czekamy na odpowiednie rozporządzenie, czyli parametry, które ten schron powinien spełniać. Podejrzewam, że w najbliższym czasie zostanie ono wypracowane i podpisane. Chciałbym, żeby było jak najszybciej" – wskazał Krzysztof Baranowski. Cały czas trwa także inwentaryzacja miejsc zbiorowej ochrony.

Podobnie sytuacja wygląda w polskich miastach. Prezydent Torunia Paweł Gulewski podkreślił, że w całej gminie prowadzona jest inwentaryzacja takich miejsc schronienia.

"Dostosowujemy również swoje działania, możliwości, plany finansowe, harmonogram działania, przede wszystkim do nowych wymogów ustawy o obronności, decyzji i rozporządzeń wykonawczych" – wyjaśnił. Powołał również specjalny sztab, który "rozkłada na czynniki pierwsze" zobowiązania leżące po stronie samorządów.

Zapytany o liczbę miejsc schronienia w mieście i ich stan odpowiedział, że schronów w Toruniu jest sporo, ale "wymagają pilnych nakładów finansowych". "Czekamy na rozwiązania ustawowe, które pomogą nam rozbudować infrastrukturę" – dodał.

Oprócz legislacji kluczowe są pieniądze i czas, a ich, w ocenie Gulewskiego, jest jak na lekarstwo. Konieczne jest wyjaśnienie, na jakich zasadach samorządy będą wspierane finansowo w zakresie modernizacji i budowy schronów. Pojawiają się pytania, czy wkład własny jest po stronie jednostek samorządu terytorialnego, czy będzie pokrywany przez Skarb Państwa? Czy pomoc będzie miała charakter dotacji czy bezzwrotnych pożyczek? "To są pewne technikalia, na które chwilę musimy poczekać" – wskazał Gulewski.

Dlatego, czekając na rozporządzenia dotyczące m.in. możliwości aplikowania po dofinansowanie ze środków zewnętrznych, Toruń przygotowuje listę przyszłych inwestycji.

Wśród nich można wymienić chociażby wzmocnienie stropów i hal garażowych budynków, które realizuje Toruńskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego. "To są cywilne budynki. One na co dzień służą jako zwykłe budynki TBS-owskie albo lokale komunalne. Na wypadek +W+ mogą stanowić pierwsze miejsce schronienia" – podkreślił prezydent miasta. Kolejną opcją są podziemne parkingi, które muszą być od początku pomyślane jako miejsca schronienia.

"Jest sporo pracy. Mam nadzieję, że ten proces, który gdzieś tam powoli rusza, jeśli chodzi o legislację, o administrację, ale również o pewne wytyczne, doprowadzi nas do sytuacji, w której w miarę będziemy zadowoleni" – ocenił Gulewski.

Pierwsza inwentaryzacja przeprowadzana była od października 2022 do lutego 2023 r., kiedy PSP przyglądała się obiektom budowlanym pod kątem identyfikacji miejsc schronienia, które mogłyby zostać wykorzystane m.in. podczas ekstremalnych zjawisk pogodowych. Inwentaryzowano również budowle ochronne i schrony cywilne. W działaniach uczestniczyło 13 tys. strażaków.

W kilka miesięcy udało się zinwentaryzować prawie 235 tys. budynków. Ponad 224 z nich strażacy zewidencjonowali samodzielnie, a ponad 10 tys. wspólnie z samorządami. Jak informowała wtedy PSP, w całym kraju jest ponad 224 tys. miejsc doraźnego schronienia, czyli obiektów osłonowych chroniących m.in. przed skutkami ekstremalnych zjawisk pogodowych. Z tamtych informacji wynikało, że może się w nich schronić ponad 49 mln osób. Łączna pojemność wszystkich budowli ochronnych miała wynieść ok. 1,43 mln osób.

Na podstawie tamtej inwentaryzacji na stronach PSP opublikowana została aplikacja, która – jak się później okazało – nierzadko wskazuje obiekty zamknięte.

Aleksandra Kiełczykowska (PAP)

ak/ jann/ mhr/